این روستا واقع در بخش رانکوه و در 8 کیلومتری شهر املش قرار دارد .( استان گیلان ، شهرستان املش ) .
این روستا دارای 268 خانوار و 940 نفر جمعیت می باشد .
روستای شبخوسلات در 50 درجه و 13 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 2 دقیقه عرض شمالی قرار دارد و با شهر رشت حدود 75 کیلومتر فاصله دارد .
این روستا مرکز بخش رانکوه می باشد .
در کتاب " از آستارا تا استرآباد " منوچهر ستوده در سال 1349 آمده است که بخش رانکوه آخرین بخش شرقی استان گیلان است که از شمال به دریای خزر ، از شرق به تنکابن مازندران ، از جنوب به رودبار الموت و رودبار حسینقلی خانی یا رودبار محمد زمان خانی و از غرب به دیلمان و لاهیجان محدود است .
اما امروزه محدوده آن کوچکتر شده و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری ، رانکوه شامل بخش جنوبی شهرستان املش می باشد که سه دهستان شبخوسلات ، کجید و سمام را در بر می گیرد .
مرکز بخش رانکوه شامل شهر رانکوه می باشد که این شهر سه روستای شبخوسلات ،
آسیابسران و اسماعیل گوابر را در بر می گیرد .
واژه شبخوسلات د ارای معانی مختلفی است ، دهخدا در لغت نامه خود ، واژه شبخوسلات را مرکب از دو کلمه آورده است : " شبخوس " نام درختی از تیره گیاهان گل ابریشم که محل رویش آن در شرق گیلان است ، " لات " دشت چمنزاری که محل چرای اسبان ایلخی ( آزاد ) بوده و در کنار رودخانه واقع شده باشد . معنی عامیانه بیشتر از ادراک و برداشت امروزی مردم منطقه گرفته شده و به معنی جایی است که افراد شب را در آنجا ( لات ) بیتوته می کردند .
اما معنی سوم و حقیقی آن بیشتر مورد اعتقاد اهالی منطقه است : داستانی تاریخی سینه به سینه نقل گردیده و حتی برخی از بزرگان و ریش سفیدان محل به آن معتقدند : که کتابی نیز در این زمینه وجود داشته و در دست یکی از اهالی دیلمان مقیم پایتخت می باشد و آن بر این است : در زمان سلاطین کیایی نیز ( قرن نهم هجری ) در دو طرف دشت ( لات ) بزرگی که در ساحل شمالی و جنوبی کیارود قرار داشت و بر روی تپه قلعه کوتی ( در ساحل بالا یعنی محل کنونی شبخوسلات ) و تپه شاه سرا ( در ساحل پایین یعنی محل کنونی شبخوسلات ) دو تن از حکمرانان کیایی زندگی می کردند که بر سر تقسیم و استفاده از دشت و مرتع ( لات ) مذکور ، اختلافات ریشه ای و دیرینه داشتند . آنها برای از بین بردن درگیریها و تنشهای همیشگی بین هم ، به این نتیجه رسیدند تا وصلتی میان دو قوم انجام پذیرد . بعد از نشستهای فراوان این کار عملی شد و داماد از قومی که در قلعه کوتی ( ساحل بالا ) ساکن بودند و عروس از تپه شاه سرا انتخاب شده و مراسم جشن و پایکوبی آغاز شد . جالب اینکه هر دو قوم از تپه ها پایین آمده و در لات مورد نظر به شادی و پایکوبی پرداختند . مراسم تا پاسی از شب ادامه یافت ، اما عروس به دلیل نامعلوم ، ناخوش ( مریض ) شده و بلافاصله مرد و او را در محوطه ی قبرستان که امروزه در حریم درمانگاه شهر رانکوه قرار دارد و بقعه ای نیز به نام او ( سیده معصومه ) بنا گردید ، دفن نمودند .
از آن پس ، به میمنت و احترام مراسم ازدواج و همچنین فوت عروس ، این محل با ترکیبی از نام دو گروه و به اسم شاه خوس لات ، نامگذاری گردید که بعدها بر اثر گذشت زمان و تغییر تلفظ شبخوسلات نامیده شد و تا به امروز این اسم را حفظ کردیده است .
شبخوسلات ، عروس گیلان ، شب خسب ، شاغوز ، شغوز ، هزار برگ یا گل ابریشم ، درختی زیبا و جنگلی است و آن را به عنوان درختی زینتی در خانه و باغ غرس می کنند . نام شبخوس یا شب خواب به خاطر آن است که برگهای این درخت هر شب جمع و در بامداد دوباره باز می شود .ارتفاع درخت به 15 متر هم می رسد . گل سرخ و سفید و عطر خوش آن موجب اهلی و زینتی شدن این درخت شده است . شبخوس را به زبان عربی شجرة الحریر می گویند
شبخوسلات که مورداعتقاد اهالی منطقه است داستانی تاریخی می باشد که سینه به سینه نقل گردیده وحتی برخی از بزرگان وریش سفیدان محل به آن معتقدند وکتابی نیزدر این زمینه وجود داشته که در دست یکی ازاهالی دیلمان مقیم پایتخت می باشدوآن بر این است که:
دوتپه دردوطرف دشت (لات) بزرگی که درساحل شمالی و جنوبی کیارود(به عنوان بزرگترین وپرآب ترین رود منطقه )قرار دارد تپه ی قلعه کوتی (درساحل بالا یعنی محل کنونی شبخوسلات) وتپه شاه سرا(درساحل پایین محل کنونی شبخوس سرا) ،در زمان سلاطین کیایی(قرن نهم هجری) دو تن ازحکمرانان کیایی زندگی می کردند که برسر تقسیم و استفاده ازدشت ومرتع (لات)مذکور،اختلافات ریشه ای ودیرینه داشتند.آنها برای ازبین بردن درگیریها و تنشهای همیشگی بین هم ، به این نتیجه رسیدند تا وصلتی میان دوقوم انجام پذیرد.بعداز نشست فراوان، این کار عملی شد و داماد ازقومی که در قلعه کوتی (ساحل بالا) سا حل بالاساکن بودند و عروس از تپه ی شاه سرا انتخاب شده ومراسم جشن وپایکوبی آغاز شد.جالب آنکه هردو گروه از تپه ها پایین آمده ودرلات مورد نظر به شادی و پایکوبی پرداختند.مراسم تا پاسی از شب ادامه یافت،اما عروس به دلیل نامعلوم ،ناخوش(مریض) شده وبلافاصله مرد. امروزه بقعه ای(سیده معصومه) درنزدیکی مرکز درمانی شهر رانکوه قراردارد، که منسوب به وی می باشد.
ازآن پس،به میمنت مراسم ازدواج واحترام عروس فوت شده،این محل با ترکیبی ازنام دوگروه وبه اسم شبخوسلات (شه خوس لات) نامگذاری گردید که با گذشت زمان و تغییرتلفظ شبخوسلات نامیده شدوتا به امروز این اسم را حفظ کرده است.
(با اندکی تغییر)
منبع:باستانشناسی املش
ولی جهانی
شعری که در ذیل آمده دوست گرامیمان آقا اسماعیل فرستاده اند که به زیبایی بیانگرواقعه فوق می باشد.با تشکر.
( شه خوس لات )
یت روز از روزگــار ، یت دشت روخـونَ کنـاربین دوت شالیزار ، مشت از گــل و چمنــزار
*******
اون شمـال و جنـوب ، دوت تپَ خیلی خــوب
یت نـوم قلعه کـوتی ، او یتَ نی شــاه سـرا
*******
صـاحــب ای دو تَـپَ ، دوت بــزرگ کیــا
دو سیــد بـزرگــوار ، دوت شــاه امیـدوار
*******
ای دشت نـوم نـدشتی ، اونسـر دعـوا دشتی
یت گوت مال می شِ ، یت گوت تو چی دشتی ؟
*******
جنگ و جـدل بکـودن ، خـو دیل خون دگودن
خـو مـردمـان همــرَ ، مشــورتــا بگــودن
*******
بعــد از کلـی مـرافَ ، هـردو ببــون کــلافَ
کلی نقشـه بکشن ، عمــل نودن خـو حـرفَ
*******
یِ چنـد سـالی هیـتِ کی ، بوشو زمان الکی
خــدا دونَ چقــدر ، پیــرا ببـون ایتـوکـی
*******
خــدا شــاه شمـالَ ، هـدابــو یـت پسـر
پسر نگو کاکل سر ، قشنگ تر از تی تِ سر
*******
شـاه جنـوبـم هَـدَ ، یت دتـر گـل بســر
خوشگل تر از صوبسر ، سفید تر از برف سر
*******
دوت شــاه دلاور ، کلــی دشتـن مشــاور
مشــاورای بهتــر ، همگـی بــون تنـاور
*******
شمال جنوب بنشتن ، روخـونَ کنـار بنشتن
چند نفـری تک به تک ، شب ور
*******
اول ایــن مو بــوگوم ، مشکل بیـن دوقوم
خــدا بـوتَ مو بخَم ، هرچی زودتر حــل کنــوم
*******
بـالاخــرَ یِ شبـی ، مـابیـن شـب نشینی
مشــاورای دوقــوم ، هم همگـی برشتـی
*******
بییِن آمـو دوت شاه ، بونیم کسن همـرَ مشاء
ای دشـت بی زبــان ، بکـونیم مشکل گشا
*******
شـاه شمـال پسـر ، شــاه جنــوب دتــر
بـونـن بـا هـم ازدواج ، مهتـرابون ای دوفر
*******
ای فکر یِ فکر بکر بو ، شیرین تر از شکر بو
ای دشت جی هرچی غم ، آهو موسون دورَ بو
*******
عـروسی سـر بگیتِ ، ای دشت نـوم بگیتِ
یِ شب تا صبح فـردا ، ای جشن وقت بگیتِ
*******
ای شاه او شاه تو ای لات ، فارغ از او خیالات
نوم ای دشتَ دونی ، هردو بنن شه خوس لات